Öncelikle klinik muayene sırasında her iki kol atı büyümüş şüpheli lenf bezleri için elle kontrol edilir. Mutlaka ultrasonografi ile aksiller bölge yani kol altları değerlendirilir. Ultrasonografi ile şüpheli gözlenen lenf bezlerinde ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılmalıdır. Patoloji sonucu tümör tutulumu gözlenirse evre buna göre belirlenir.
Ameliyat sırasında lenf bezi değerlendirilmesi için farklı testler vardır. En yoğun kullanılan yöntem isosulfan mavi boya yöntemidir. Bu metotda ameliyat sırasında meme başı çevresine cilt altına 3-5 cc boya enjekte edilir. Memeye 5-10 dakika masaj yapılarak boyanın aksillaya yani kol atı lenfatiklere yayılımı sağlanır. Ortalama 10 dakika sonra kol altına küçük bir kesi yapılarak boya tutan lenf bezleri çıkarılır. Frozen dediğimiz hızlı patolojik değerlendirme yapılır. 2-5 lenf bezi çıkarılması önerilir. Frozen inceleme sonucu tümörsüz gelirse işlem sonlandırılır. Tümöral tutulum saptanırsa kol altı lenf bezlerinin seviye 1-2 yerleşimli olanlarının çıkarılması gerekmektedir.
Lenf bezlerinin değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılan diğer yöntem lenfosintigrafidir. Sentinel lenf bezleri yani bekçi lenf bezleri meme kanserinin ilk tuttuğu lenf bezleridir. Kol altının 5 cm lik alanı içinde bekçi lenf bezlerinin %94’ü bulunabilir. Radyoizotop (teknisyum 99 ) ile yapılan haritalama sonrası (SPECT-Tomografi) ameliyathanede gama prob kullanılarak sinyal alınan alandaki lenf bezleri örneklenir. Benzer şekilde frozen değerlendirme yapılır. Sonuca göre ilerlenir.
Her iki yöntemin başarı oranları benzer olup sınırlamaları farklıdır. Zorlu olgularda her iki yöntem aynı anda kullanılarak yani kombine edilerek başarı oranı arttırılır.
Indosiyanin yeşili, demir oksit gibi maddeler ile de bekçi lenf bezi bulunması mümkündür.
Prensip aynı olup amaç tümörün ilk temas ettiği lenfleri bulmak ve bunlarda tümöral tutulum olup olmadığını test etmektir.
Lenf bezlerinin durumu memeye yapacağımız cerrahi işlem kararını etkilemez. Memedeki tümör memeyi koruyarak temizlenebilecekse; lenf bezlerine yayılım olsa bile aynı kararda devam edebiliriz. İki ayrı kesi kullanarak yani memeye ayrı kol altına ayrı kesilerle iki işlem aynı operasyon seansında yapılmaktadır.